Haarlemmermeer krijgt er een bijzonder monument bij: een oud ketelhuis met fabrieksschoorsteen in Rijsenhout. Overblijfselen van het allereerste tuinbouwbedrijf in Haarlemmermeer. Stadsherstel Amsterdam gaat ze restaureren en straks vormen het ketelhuis en de schoorsteen het hart van een nieuwbouwwijkje van 25 woningen. “De nabijheid van monumenten in de omgeving ervaren veel inwoners als positief”, zegt Michiel van der Burght, adjunct-directeur van Stadsherstel.
“Fabrieksschoorstenen zijn net als kerktorens herkenningspunten in de omgeving. Bovendien herinneren ze ons aan een tijd die voorbij is. Dat maakt ze waardevol”, zegt Michiel van der Burght van Stadsherstel Stadsherstel redt monumenten – Stadsherstel Amsterdam. “Gelukkig zijn steeds meer mensen zich hiervan bewust. Onze Vriendenvereniging draagt bij aan de restauratie van het ketelhuis en de schoorsteen. En we zijn heel blij dat de gemeente Haarlemmermeer zich inzet voor het behoud.”
Wethouder cultuur Marja Ruigrok:
Ik ben trots dat het college heeft besloten het geheel voor te dragen als monument. Zo kunnen ook de volgende generaties van dit stukje historie genieten.
De weduwe en haar zoons
Helemaal mooi: het ketelhuis en de schoorsteen zijn ook nog eens restanten van het allereerste glastuinbouwbedrijf dat zich in Haarlemmermeer vestigde: Fa. A. Maarse Kzn (Klaaszoon). In 1929 kochten de weduwe G. Maarse-van Oorde en haar zoons Klaas en Willem een stuk grond van één hectare aan de Bennebroekerweg, dicht bij de Ringdijk. Zij brachten hun kassen mee vanuit Aalsmeer, waar ze vandaan kwamen. Ze lieten een woonhuis in Amsterdamse Schoolstijl bouwen ter hoogte van het huidige nummer 8-10, en daarachter een ketelhuis met schoorsteen. In het ketelhuis werden kolen (later gas) gestookt voor de verwarming van de kassen, waarin tuinplanten werden gekweekt. Het ketelhuis zou tot 1967 in gebruik zijn geweest. In 2002 is het bedrijf gestopt met kweken.
Willem Maarsehof
Nu liggen de 25 meter hoge schoorsteen en het ketelhuis tussen de vervallen kassen. Maar straks verrijst op deze plek een nieuwbouwwijkje van 25 woningen in jaren 30-stijl, het Willem Maarsehof (genoemd naar Willem Maarse – geen familie – de architect van het ketelhuis en de schoorsteen). Het indrukwekkende, sfeervolle monument blijft hier midden in een groen parkje behouden als verwijzing naar de geschiedenis van de regio als glastuinbouwgebied. Michiel van der Burght:
Zo raakt het gebied niet losgezongen van het verleden. En zeg nou zelf, het is toch hartstikke leuk als je straks kunt zeggen: wij wonen daar bij de schoorsteen?
Ketelhuis wordt kantoorruimte
Stadsherstel begint waarschijnlijk halverwege 2022 met de restauratie. “Dat gaat in overleg met ontwikkelaar Thunnissen van het Willem Maarsehof.” De werkzaamheden duren zo’n half jaar.
Bij de schoorsteen is het belangrijkste het metselwerk aan de binnenzijde dat geneutraliseerd moet worden om het proces van zwavelzuur als gevolg van de oude rookgassen te stoppen. Ook moet er iets aan de top gebeuren, want die staat door de verroeste klimijzers een beetje scheef.
Het ketelhuis, een gebouw van zo’n 9 bij 6 meter, wordt zoveel mogelijk teruggebracht naar de oorspronkelijke staat. Het wordt geïsoleerd en krijgt een bestemming als kantoorruimte. “De kelder is lek en staat vol water. Die gaan we leegpompen en waterdicht maken. Daar komen dan de toiletten, een pantry en een vergaderruimte.” Stadsherstel blijft eigenaar. Geïnteresseerden die deze unieke locatie willen huren, kunnen zich melden bij Stadsherstel Amsterdam.
Fabrieksschoorstenen
Fabrieksschoorstenen waren lange tijd een symbool van welvaart en vooruitgang. In Nederland alleen al zijn er sinds ongeveer 1860 ruim elfduizend gebouwd. Door de veranderende productieprocessen raakten de schoorstenen buiten gebruik en in de jaren ‘60 en ‘70 van de vorige eeuw werden ze op grote schaal gesloopt. Nu zijn er in ons land nog maar zo’n zes- à zevenhonderd over. In het tuinbouwgebied in Haarlemmermeer hebben vele, vooral kleinere, schoorstenen gestaan. Bekende en hogere exemplaren in Haarlemmermeer zijn of waren de schoorstenen van de gemalen de Cruquius, de Lynden en het gemaal in Halfweg, van zuivelfabriek Gebr. Slooten en van de kwekerijen C.M. Broekhoven, Gebr. Ofman, Gebr. v.d. Zwaard, Joh. De Hartog, J.B. Spaargaren en A. Maarse. Met uitzondering van de schoorstenen van de gemalen en de schoorsteen van de firma Maarse zijn die allemaal verdwenen.
Gepubliceerd op: 14 dec 2021
