De meest spectaculaire vondst in Haarlemmermeer was in 1920, toen een boer uit Abbenes ruim 12 duizend Romeinse munten in zijn land aantrof. Afgezien van deze klapper zijn er in de polder niet zoveel archeologische vondsten gedaan. Walter Blazer, archeoloog en lid van de gemeentelijke Erfgoedcommissie: “De Haarlemmermeerpolder is relatief jong, maar toch zijn er wel plekken waar je vondsten kunt verwachten. En dat geldt zeker voor het voormalige Haarlemmerliede en Spaarnwoude.” De gemeente heeft nu voor het eerst in kaart gebracht waar archeologische vondsten waarschijnlijk zijn.
“Archeologie heeft iets spannends, hè. Wat is er allemaal in de bodem te vinden?”, lacht Walter Blazer. Voor zijn pensionering was hij beheerder van het provinciaal archeologisch depot in Noord-Holland. “Daar kwamen vaak scholen op bezoek. De meestgestelde vraag was: hebben jullie ook goud of schedels gevonden? Dat vinden kinderen natuurlijk leuk, maar archeologie is vooral interessant omdat het ons iets vertelt over ons verleden. Hoe heeft het er hier vroeger uitgezien? Leefden hier mensen? En hoe leefden zij? Archeologie draagt bij aan het verhaal van Haarlemmermeer. Onze geschiedenis is deels te vinden in de bodem.
Landtongen in het Haarlemmermeer
De gemeente heeft nu een nieuw archeologiebeleid gemaakt. Aanleiding was de samenvoeging van Haarlemmermeer met Haarlemmerliede en Spaarnwoude in 2019. “Voor het eerst is nu voor de hele gemeente in kaart gebracht waar archeologische vondsten te verwachten zijn en waar die minder waarschijnlijk zijn.” Want dat er juist bij Abbenes vondsten zijn gedaan – hier is bijvoorbeeld ook een vuurstenen vuistbijl gevonden – is volgens Walter Blazer goed te verklaren. “Dit gebied is ouder dan de Haarlemmermeerpolder. Dat geldt ook voor een paar gebiedjes bij Lisserbroek, Cruquius en Schiphol. Dat waren landtongen, die met de drooglegging van het Haarlemmermeer in 1852 in de polder zijn opgenomen. Als je daar gaat graven, heb je meer kans dat je sporen van het verleden tegenkomt.” Ook het gebied van het voormalige Haarlemmerliede en Spaarnwoude is veel ouder dan de Haarlemmermeerpolder. “Daar zijn ongetwijfeld in de bodem resten van vroegere bewoning te vinden. Fundamenten van middeleeuwse boerderijen of sporen van nog langer geleden.”
Bewaren voor de toekomst
De gemeente vindt het belangrijk het erfgoed van Haarlemmermeer voor de toekomst te bewaren. Dat geldt niet alleen voor het erfgoed boven de grond, maar ook in de grond. Maar tegelijk gaat ook de ontwikkeling door en worden er nieuwe woningen, wegen en bedrijven gebouwd in Haarlemmermeer. “Er is nu in kaart gebracht waar kans bestaat op archeologische sporen. En er zijn regels gemaakt dat als iemand op zo’n ‘kansrijke’ plek wil bouwen, hij verplicht is om archeologisch onderzoek te doen. Wordt er iets aangetroffen, dan wordt bekeken of het de moeite waard is om dat veilig te stellen en hoe dat het beste gedaan kan worden.”
Walter Blazer bij een van de sluisjes in Halfweg. Foto: Jur Engelchor
Napoleonstoren
Veel archeologische vondsten worden niet opgegraven. Walter Blazer: “In de bodem kun je ze vaak het best bewaren. Daar liggen ze al eeuwen en op die manier blijven ze behouden voor de generaties na ons. Die hebben wellicht veel betere technieken dan wij om ze te conserveren.” Wel wil de gemeente, waar dat kan, de geschiedenis zichtbaar en beleefbaar maken. Bijvoorbeeld met informatieborden, of de inrichting van de openbare ruimte. “Bij de bouw van station Halfweg zijn bijvoorbeeld resten gevonden van een ‘Napoleonstoren’: een verdedigingswerk uit de Napoleontische tijd. Die zijn weer toegedekt. Binnenkort worden de sluisjes bij Halfweg gerestaureerd en het is de bedoeling om dan ook die toren op de een of andere wijze zichtbaar te maken.” Bij die sluisjes wordt straks trouwens diep in de grond gegraven, om een grotere onderdoorgang voor het water te maken. “Ik ben heel benieuwd wat daar gevonden gaat worden.”
Erfgoedcommissie
Walter Blazer woont in Spaarndam en was lid van de Monumentencommissie van de gemeente Haarlemmerliede-Spaarnwoude, die bij de fusie met Haarlemmermeer is samengevoegd met de Erfgoedcommissie Haarlemmermeer. “Wij geven het gemeentebestuur gevraagd en ongevraagd advies over erfgoed en het erfgoedbeleid. We kijken bijvoorbeeld naar bouwplannen en plannen voor verbouwing of sloop. Ook adviseren wij over welke panden op de monumentenlijst worden geplaatst. We willen het karakter van bijzonder erfgoed zoveel mogelijk bewaren.” Walter Blazer is blij dat er nu ook goede afspraken zijn voor het veiligstellen van archeologische vondsten. “Natuurlijk moet je niet stil blijven staan en gaan de ontwikkelingen door. Maar onze geschiedenis is waardevol, daar moet je zorgvuldig mee omgaan. Iets wat weg is, krijg je nooit meer terug.”
Foto: Walter Blazer bij de sluisjes van Halfweg. ‘Ik ben heel benieuwd wat hier gevonden gaat worden.” Foto: Jur Engelchor
